Kan vera heilt uventa kyr som vert råka

Niels Bastian Kristensen frå Aarhus Universitet heldt eit interessant innlegg på Dansk Kvægkongres i slutten av februar der han formidla ny kunnskap om MLM. Han presiserte at ein ennå ikkje veit nok til å førebyggja sjukdommen. I forsøket han presenterte kom det fram nokre funn som viser ulike faktorar som kan spela ei rolle for sjukdommen.

MLM råkar ofte utan førevarsel og det kan vera heilt uventa kyr som vert råka. Dei har generelt ikkje vist symptom før dei fell og ikkje er i stand til å reisa seg. Medan det er fagleg semje om kalsiummangel som årsak til klassisk mjølkefeber er det ikkje det rundt MLM.

Dansk Jersey og Tobias Volhøj, som arbeider ved Vendsyssel Landdyrlæger, har teke ut blodprøvar på kyr som er behandla for MLM. Det er teke ut prøvar frå 20 tilfelle i 11 buskapar. Resultata frå sjuke kyr er samanlikna med 44 prøver frå tilfeldige friske kyr frå fire buskapar.

Lågt kalsium — høgt magnesium

Blodprøvar av kalsium viste at dei sjuke kyrne hadde enten svært lågt nivå (14 kyr) eller lågt-normal (6 kyr). Kontrollgruppa hadde normalt nivå. Motsett hadde dei sjuke dyra høgare nivå av magnesium enn dei friske. Dette er det same som ein ser i vanleg mjølkefeber

PTH (parathyreoideahormon) er den viktigaste regulatoren av nivået av kalsiumioner i blodet. På friske menneske er det vist at dersom kalsiuminnhaldet er under eit visst nivå frigjer kroppen PTH som ein så kan måla i blodet. Ein hadde difor forventa å finna høgare nivå av PTH i blodet til sjuke dyr, men blodprøvane viste ingen skilnad mellom sjuke og friske dyr.

Betennelsesreaksjon forstyrrar kalsiumsensor

Cytokin er signalmolekyl som hjelper til å kontrollera immunsystemet og bekjempa sjukdom. Dei liknar hormon. Cytokin formidlar signal mellom celler og desse signala har effekt på andre celler.

Ein hypotese er at dyret sin respons med cytokin på ein betennelsesreaksjon kan forstyrra kalsiumsensoren. Det kan forklara lågt kalsiumnivå i blodet utan at det vert ein PTH respons, slik som ein fann i dei sjuke kyrne. Blodprøvane viste at kyrne i akuttfasen hadde ein respons på ein betennelsestilstand i kroppen, men det er ikkje mogleg å seia om det kom før eller etter kliniske teikn på atypisk mjølkefeber.

Kristensen meiner at cytokinhypotesen gjer ein forklaringsmodell på tvers av mange scenario som kan utløysa MLM, til dømes akutt e-colimastitt, stress og forgiftingar.

Samanheng med fôringstidspunkt

Atypisk mjølkefeber har nokre gonger kome i samanheng med fôringstidspunkt. Kyr kan ikkje kjenna kalsiumstatus. Kyr seint i laktasjonen har stor fôropptakskapasitet og store kroppsreservar samanlikna med produksjonen. Dei er i utgangspunktet i positiv kalsiumbalanse, og ein reknar med at kalsium frå knoklane vert seinare mobilisert. Særleg i ein situasjon der det vert fôra ein gong i døgnet kan ein tenkja seg at dersom kyrne ikkje tykkjer fôret som er att på fôrbrettet er freistande nok kan dei venta med å eta til det kjem friskt og meir appetittleg fôr. Det kan vera ein god strategi utanom den dagen dei først går tomme for kalsium. Blodprøvane viste at kalsiumnivået svinga ganske mykje gjennom døgnet, med lågast nivå etter mjølking. Forsøk med tilsetting av kalk i rasjonen gav ikkje skilnader i fôropptak eller mjølkemengd. Kalsiuminnhaldet svinga ennå gjennom døgnet, men med mindre utslag. Det som derimot var tydeleg var at magnesiuminnhaldet i blodet var lågare og hadde mindre variasjon med kalktilsetting. Tilsetting av kalk i fôret viste også buffereffekt i urin, med høgare pH.

Kan feittinnhaldet spela ein rolle?

Tidlegare forsøk har vist at tilsetting av feitt i ein feittfattig rasjon reduserte tilfella av MLM, så ein kan ikkje utelukka at feittinnhaldet i rasjonen spelar ei rolle for å utløysa sjukdommen.